Rola  książki 

   w  wychowaniu  dzieci.

 

                                                                                

     ,,Książka   otwiera   dziecku  okno   na   świat” – wypowiedz   Janusza  Korczaka   jest  stwierdzeniem, z  którym  nie  sposób  się  nie  zgodzić. Dzieci  bardzo  chętnie  sięgają   po  książkę, oglądają  obrazki, opowiadają, fantazjują. Wychowawcze   możliwości  literatury

w  stosunku do  najmłodszych  jej  odbiorców są  bardzo  duże, większe niż do  odbiorców starszych, bardziej  dojrzałych  czytelników.

Składa  się  na  to  wiele  przyczyn:

- dzieci  bardzo chętnie  naśladują  bohaterów,

- identyfikują  się  z  bohaterami, postaciami  literackimi,

- następuje  szybki rozwój  mowy i  myślenia,

- następuje rozwój  wrażliwości emocjonalnej,

- dzieci  poznają  otoczenie oraz  uczą  się  poznawać  świat.

   Wychowawcze   możliwości  literatury  dotyczą także  rozwoju intelektualnego gdyż  zasób

doświadczeń  małego dziecka jest  niewielki, jego obserwacje, spostrzeżenia  i  wyobrażenia  związane  są  z  najbliższym  otoczeniem. Udostępniane  dzieciom  teksty  literackie  ukazują  znane  im  sprawy  w  nowym  świetle.

Kontakt  z  literaturą poszerza  możliwości  poznawania  świata, ludzkich  losów i  obyczajów  pozwala  na   uczestnictwo   w   doznaniach   niedostępnych  obserwacjom   dzieci. W   ten  sposób obcowanie   z   książką  zaspokaja  potrzebę   informacyjną, utrwalając  zarazem  te  wiadomości, które  dziecko  zdobyło  w  toku  obserwacji  otaczającego  go  świata.

    Starannie  dobrane  utwory  literackie  ukazują  ich  odbiorcom wzory  pięknej  polskiej  mowy. Utrwalone  w  pamięci  fragmenty  tekstów stają  się  przykładem  poprawnego  języka  i  mogą  mieć  wpływ  na  doskonalenie  funkcji  mowy  pod  względem  gramatycznym, dźwiękowym,  na  wzbogacenie zasobu  pojęć i  słów, na  rozwój umiejętności  komunikatywnej   wypowiedzi. Kontakt  z  książką  i  ilustracją  książkową aktywizuje  myślenie, procesy  porównania, analizowania, szukania  przyczyn  i  skutków, sprzyja  ćwiczeniom pamięci, uwagi  i  skomplikowanych  operacji  myślowych.

  Rodzice od  najwcześniejszych  lat,  w  sposób  świadomy  i  systematyczny  powinni  kształtować  nawyki  stałego  obcowania  z  książką  i  sięgania  po  czasopismo.

    Rolą    jest   przybliżenie   dzieciom   literatury  dziecięcej. Nauczyciele 

w  przedszkolu  również   wykorzystują  literaturę  dziecięcą w  różnym  stopniu - czytają

 bardzo  często, okazjonalnie  skupiając  się  na  pozycjach , których  treść  nawiązuje  do  aktualnie  przerabianej  tematyki.

   Budzenie  motywacji  czytelniczych, przygotowanie  dziecka  do  tego, aby  w  przyszłości  stało  się  czytelnikiem  dojrzałym, zdolnym  świadomie  wybierać  i  oceniać  książkę, rozwijać gusty i  zainteresowania  literackie  to  podstawowe  cele  różnorodnych  działań  podejmowanych  w  pracy  przedszkola  w  dziedzinie  wychowania  literackiego.

     Na  rynku    pojawia  się  bardzo  dużo    pięknie  wydanych  i     kolorowych      książek 

co przyciąga   oko  i  zachęca  do  sięgania  po  nie.

   Wybierając  książki  dla  dzieci  trzeba  mieć  na  uwadze:

-właściwości  i  potrzeby  dzieci,

-artystyczne  wartości  utworów,

wychowawcze  wartości  utworów, zadania  i  treści  wychowania.

Przystępując  do  wyboru  książki  dla  dzieci  trzeba  mieć  pełną  świadomość, jakie  są  możliwości i  potrzeby  związane  z wiekiem, poziomem  rozwoju  mowy i  myślenia, warunkami środowiskowymi. Każdy  nauczyciel    dobrze  zna  swoich  wychowanków  ich  zainteresowania. Pozwala   to  na  odpowiedni  dobór pozycji literackich.

Wybierając  książki  dla  dzieci trzeba  uwzględnić również wrażliwość,  potrzebę zabawy

 i  rozrywki, możliwość  zdobywania  informacji  o  świecie.

    Są  to  kryteria  psychologiczne wyboru  książek  dla  dzieci. Analizując utwór  musimy  się zastanowić;

- czy  dziecko  będzie  mogło  zachwycić  się  pięknym  językiem pisarza ,poety,

- czy  może  się  to  stać  źródłem  przeżyć  estetycznych,

- czy  środki  stylistyczne – porównania, przenośnie, epitety, pomogą  przemówić  do  wyobraźni  dzieci, rozwijać  ją  i  wzbogacać.

  Zastanawiając  się  nad  grafiką  książki  nauczyciel powinien  odpowiedzieć  sobie  na  pytanie -  czy  ilustracje  zawarte  w  książce  wzbogacą  i  poszerzą  oddziaływania  tekstu  oraz  w   jaki  sposób  obrazują  środkami  plastycznymi  treści  utworu.

Wizja  plastyczna  wzbogaca  odczucia  dziecka, rozwija jego  fantazje, wprowadza je  

w    bogaty    świat   bajek,  baśni. Dzieci   zachęcone   ilustracją  sięgają     po    róże  książki. Chłopcy  chcą  oglądać   pojazdy  kosmiczne, samochody    natomiast    dziewczynki     lubią  oglądać  lalki, misie, ubrania.

Następnym  bardzo  ważnym  elementem  jest  przekaz  tekstu literackiego  przez  nauczyciela  posługując     się   metodami     dostosowanymi  do  poziomu  i  wieku  dzieci. Musi  najpierw  sam  najpierw  zapoznać  się  treścią  utworu, zastanowić  się  jak  przedstawić  przebieg akcji,   postacie  literackie, nastrój, objaśnić  niezrozumiałe  dla  dzieci  zwroty  i  słowa. Należy  bezwzględnie  pamiętać, że  w  przekazywaniu  tekstu  jedną  z  podstawowych  ról  odgrywa  żywe  słowo  narratora. Powinno  ono  być odpowiednio  modulowane  z  siłą  głosu, wysokością, barwą, akcentem, pauzą. Praca  z  książką  w  przedszkolu, może  mieć  różne  formy  organizacyjne i  odbywać  się  w  czasie:

-kontaktów  indywidualnych,

-kontaktów  z  niewielkim  zespołem  dzieci,

-zajęć  z  cała  grupą.

    Należy  jednak  bezwzględnie  mieć  na  uwadze dużą  wrażliwość  emocjonalną  dzieci, potrzebę  ruchu  i  zabawy, częstej zmiany pozycji  ciała. W  pracy  przedszkola ważne  jest  stosowanie  różnych  metod  oddziaływania. Obok metod  słownych i  oglądowych powinny  być   stosowane   metody   czynne. W  całokształcie   tych   oddziaływań,   potraktowanych 

w  sposób  zintegrowany, istotne miejsce przypada  pracy  z  książką. Metody  kontaktowania  się dziecka  z  utworami  literackimi  są  związane z różnymi  formami  aktywności  dziecięcej. Nauczyciel  przekazując  dzieciom  treść  utworu, powinni  starać  się  wywołać  przeżycia literackie, wysuwać w  związku  z  utworem pewne  problemy do  rozwiązania, zachęcać  do  podejmowania  różnych  działań. Przekazując  treść  nauczyciel   nie  może  zapomnieć, aby  ilustrować obrazkami,  zabawkami, pacynkami. Ułatwia to  małym  dzieciom zrozumieniem  utworu, a  nauczyciel  ma  możliwość  swobodnego  posługiwania  się tekstem.

    Nie  tylko  zdaniem  nauczyciela  jest  wprowadzać  dziecko  w  świat  książek, ale  również rodzic  powinien  przybliżać  dziecku  książki.

    Rodzice jednak  zaabsorbowani pracą  i  obowiązkami coraz  częściej wykorzystują  telewizję  zapominając  o  dobroczynnym  wpływie  książki na  rozwój    dziecka. Zarówno  rodzice  jak  i  nauczycielki  powinni  pamiętać, że  podczas  czytania  należy:

-wybrać  dobrą  porę,

-czytać  niewielkie  części  książek,

-wyjaśnić  znaczenia  niezrozumiałych  słów,

-rozmawiać  z  dzieckiem  o  przeczytanym fragmencie,

-tworzyć odpowiednią  atmosferę.

  Codzienne czytanie  dzieciom  książki  powinno  stać  się  obowiązkiem  nauczyciela czy  rodzica. Ogromną    rolę   odgrywają   w   przedszkolu   ,,kąciki  książki”    wyposażone   

 w    różnorodną     literaturę  o   zróżnicowanej   tematyce. ,,Kącik książki” powinien   być

w  każdym  oddziale przedszkola  i  stanowić  jeden  podstawowych elementów  wyposażenia sali   do  którego  dziecko  powinno  mieć  nieograniczony  dostęp.

   Nauczyciel  nie  powinienem  ograniczać  dostępu dzieciom  do  książek gdyż  małe  dzieci  są  ciekawe  świata,  i  to  musimy  im  umożliwić.

Wiek  przedszkolny  to  poważny  okres  w  życiu  dziecka, okres  tworzenia się  trwałych  nawyków, kształtowanie  się  procesów  uczuciowych, umysłowych, a nawet -  jak  niektórzy  twierdzą  zasadniczego  pionu  charakteru  człowieka. Właśnie  w  tym  wieku  trzeba  dostarczać dziecku wartościową, odpowiednią  dla  niego  książkę.

 

Pamiętajmy  o  tym  !

 

Opracowano w  oparciu  o:

1. H. Mystkowska; Książka w  wychowaniu  przedszkolnym  Warszawa
2. S. Szuman; Ilustracja w  Książach  dla  dzieci. zagadnienia  estetyczne

     i  wychowawcze. Kraków

3.  H.Ratyńska; Literatura dziecięca w  pracy  przedszkola.  Warszawa

4.  S.Szuman; Wpływ  bajki na  psychikę dziecka. Psychologia  dziecka w  wieku   

     przedszkolnym. Pod  redakcją M. Kwiatkowskiej i Z. Topińskiej.   Warszawa

                                                         

 

  Opracowała:  

                                                      Urszula - Elżbieta  Cebula