„Gdy spotykam dziecko, budzi ono we mnie dwa uczucia:

czułość do tego kim ono jest, oraz szacunek do tego, kim może zostać  

w przyszłości”

L. Pasteur

Rodzice a uzdolnienia twórcze dziecka.

                Od najmłodszych lat dziecko ujawnia potrzebę nieustannego przekraczania swojego aktualnego stanu rozwojowego. Tę potrzebę rozwojową dziecka w formie dążenia do różnych osiągnięć należy uszanować i otoczyć opieką. Łatwo bowiem jest zgasić w dziecku potrzebę swobodnej aktywności. Do znaczących czynników środowiskowych wpływających na sukces dziecka w wieku przedszkolnym należy najbliższe otoczenie dziecka , osoby, które się nimi opiekują a więc rodzice. Mają oni największe możliwości stworzenia dziecku optymalnych warunków środowiskowych wpływających  na jego sukcesy w wieku dojrzałym. Istotną rolę, można rzec nawet fundamentalną odgrywają postawy rodziców wobec dziecka. Rodzice o właściwych postawach chętnie otaczają dziecko troskliwą  opieką, dostrzegają i zaspokajają jego potrzeby, mają dużo cierpliwościi gotowość do tłumaczenia i wyjaśniania, bez oporu nawiązują z dzieckiem kontakty, które oparte są na uczuciu wzajemnej miłości, zrozumieniu i przywiązania. Rodzice przejawiający właściwe postawy lubią swoje dziecko, cieszą się z nim, widząc wzrastającą odrębną jednostkę, z własnym życiem i potrzebami, są zdolni do obiektywnej oceny dziecka, a zarazem akceptacji jego osoby.

            Rodzina wpływa, na rozwój umysłowy dziecka. Częste rozmowy z rodzicami, książki znajdujące się w domu rodzinnym, uczestnictwo w różnych imprezach kulturalnych sprzyjają wzbogacaniu wiedzy dziecka, kształceniu jego wyobraźni, spostrzegawczości oraz zdolności logicznego myślenia. Dzieci które w pierwszych latach życia wzrastały w warunkach ubogiej stymulacji, tj . miały bardzo ograniczoną możliwość poznawania nowych przedmiotów, nowych sytuacji, stykania się z bodźcami kulturowymi, ujawniają szereg deficytów w rozwoju umysłowym , które ciężko jest nadrobić. Warunkiem zaspokojenia potrzeby poznawczej młodego człowieka jest nie tylko dostateczna liczba bodźców pobudzających jego aktywność poznawczą, lecz także obecność w jego życiu osób dorosłych, pomoc jakiej mu udzielają  w poznawaniu świata. Małe dziecko może zaspokajać, rozwijać, wzbogacać swoją potrzebę poznawania rzeczywistość , tylko dzięki temu, co dorośli mu podsuną, pokażą, powiedzą, wyjaśnią. Chodzi tu przede wszystkim  o osoby bliskie dziecku, pozostające z nim w bliskim kontakcie emocjonalnym. Rodzice pobudzają aktywność dziecka zapewniając mu zewnętrzne warunki do zabawy, a w dalszych etapach rozwoju do innych aktywności : nauki, realizacji zainteresowań, zamiłowań, rozwijania zdolności i możliwości twórczych tkwiących w dziecku. Ważne jest, by zaspokojenie potrzeby poznawczej wiązało się z doznawaniem satysfakcji, a nie niepowodzeń i stanów lękowych. Niewłaściwe postępowanie wychowawcze rodziców może spowodować ograniczenie, stłumienie potrzeby aktywności.

            Właściwością osobowości rodziców jednostek twórczych jest większa „otwartość”. Przejawia się to jako zwiększona tolerancja względem wyrażonego przez kogoś  zdania i opinii, większa samodzielność myślenia, mniejszy konwencjonalizm w poglądach i postawach. Takie właściwości rodziny stwarzają pomyślne warunki dla rozwoju tendencji poznawczej dziecka. Rodzice mogą wiele zrobić dla wykształcenia u dziecka myślenia twórczego, dla rozwinięcia jego zdolności twórczvch. W tym celu należy:

- zachęcać dziecko do samodzielnego uczenia się, do uczenia się z własnej inicjatywy i dla własnej przyjemności;

- przy rozwiązywaniu pojawiających się problemów pozwalać dziecku na wysuwanie najbardziej zaskakujących pomysłów, a osądzanie odłożyć na później;

- podtrzymywać intelektualną giętkość dziecka poprzez zachęcanie do wyrażania własnych opinii na temat uczynionych spostrzeżeń, wysuwania możliwie wielu pomysłów rozwiązania sytuacji problemowej;

- rozwijać w dziecku umiejętność samooceny;

- podtrzymywać twórcze skłonności dziecka.

            W świetle powyższych rozważań podstawową rolę dla wywierania pożądanego wpływu rodziców na dziecko w procesie kształtowania jego osobowości, w tym zwłaszcza zdolności twórczych , ma wzajemna komunikacja w relacji rodzic – dziecko. Komunikowanie się członków rodziny uważane jest za najważniejszy aspekt funkcjonowania rodziny. Dlatego też odpowiednia komunikacja w rodzinie wpływa nie tylko na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka, ale również kształtuje jego osobowość i przyczynia się do rozwoju postaw twórczych. Oddziaływania wychowawcze muszą być tak przemyślane, aby zapewniały warunki wszechstronnego rozwoju dziecka i ściśle z rozwojem tym powiązanych zainteresowań, które wdrażają dziecko do właściwego kierowania swoim życiem w wieku dorosłym. W oddziaływaniach wychowawczych istotne jest zrozumienie psychiki dziecka, a także wytworzenie atmosfery wzajemnego zaufania i serdeczności. Należy pomóc dziecku w zdobywaniu coraz doskonalszej i bardziej szczegółowej wiedzy o sobie, o własnych możliwościach, aby wykształcić taki system i poziom aspiracji, który dopingowałby go do podejmowania wysiłku z nastawieniem , że chociaż nie jest to łatwe, ale na pewno się uda. Zadaniem rodziców jest zachęcanie  i wspomaganie ich różnorakich uzdolnień. Niestety, pewne uzdolnienia, jak np . artystyczne czy muzyczne, mogą być całkowicie zaprzepaszczone , jeżeli dom rodzinny nie stworzy dziecku odpowiednich warunków do ich rozwijania.

            Dzieci uzdolnione aktywnie poszukują stymulacji intelektualnej i wymagają od otoczenia tego, co jest konieczne dla ich rozwoju poznawczego. Dzieci te jednak mogą mieć pewne problemy wynikające z różnic pomiędzy ich własnymi potrzebami  i zdolnościami  a nastawieniem środowiska, które uważa je nadal za dzieci. Bardzo uzdolnione dziecko w wieku lat 9 czy 10 może już osiągnąć umiejętności wykonywania działań formalnych i posługiwać się pojęciami o wysokim stopniu abstrakcji. Zapewne będzie ono znacznie wyprzedzać swoich rówieśników.

            Rodzice powinni starać się posiąść rzetelną wiedzę o rozwoju dziecka, o prawach rządzących jego rozwojem fizycznym i psychicznym, jego potrzebami i możliwościami, aby umiejętnie zapewniać mu warunki do najpełniejszego rozwoju. Powinni również  zwracać uwagę na te wartości, które uważają za cenne, które pozwolą wzbogacić jego zasób wiadomości i umiejętności. Należy dążyć do tego, aby w procesie wychowania wykształcić u dziecka umiejętność dostrzegania problemów oraz przygotować je do samodzielnego poszukiwania i znajdowania rozwiązań, co z pewnością przyda mu się w całym jego życiu.

Literatura :

W.D.Wall „Twórcze wychowanie w okresie dzieciństwa”

Opracowała: mgr Agnieszka Jęczkowska