„My dzieci, też mamy swoje prawa”

„…szanuj mnie, żebym szanował innych

wybaczaj, żebym umiał wybaczać

słuchaj, żebym umiał słuchać

nie bij, żebym nie bił

nie poniżaj, żebym nie poniżał

rozmawiaj ze mną, żebym umiał rozmawiać

nie wyśmiewaj

nie obrażaj

nie lekceważ

kochaj mnie, żebym umiał kochać

uczę się życia od ciebie...”

Dziecko to istota ludzka od chwili poczęcia do pełnoletności i jak każdy człowiek musi odpowiednio ukształtować swoje ciało, uaktywnić swoje siły motoryczne, rozwinąć swoje zmysły pozwalające mu na kontakt z otaczającym go światem, musi rozwinąć uczucia, dzięki którym będzie mógł reagować na rzeczywistość. Musi koniecznie nauczyć się korzystać z woli i rozumu, gdyż to właśnie one charakteryzują człowieka. Dzięki woli i rozumowi człowiek w sposób wolny i świadomy podejmuje decyzje i ponosi za nie odpowiedzialność. Aby rozwój dziecka przebiegał prawidłowo należy zapewnić mu odpowiednie warunki rozwoju, co wynika między innymi z przestrzegania praw dziecka. Dziecko posiada szczególne prawa, gdyż nie potrafi samo o siebie zadbać. Potrzebuje do tego rodziców, opiekunów, potrzebuje wielu innych ludzi. Dziecko swoich praw uczy się od dorosłych, rodzina ma obowiązek uświadomienia mu jego własnych praw, to jednak nie umniejsza rangi nauczycieli, w tym także nauczycieli przedszkoli w tym zakresie. W przedszkolu prawa dziecka są priorytetem, a dziecko wyposaża się w odpowiednią wiedzę i umiejętności, związane z tymi prawami. Niejednokrotnie w przedszkolu dziecko zdobywa pierwsze informacje dotyczące praw dziecka, uczy się poszanowania praw innych i radzenia sobie w sytuacjach naruszania praw własnych. Im wcześniej dziecko styka się z takimi wyższymi wartościami, tym łatwiej i szybciej zdobędzie umiejętności społeczno - moralne.

Najważniejszym aktem prawnym, gwarantującym prawa dziecka, jest Konwencja o Prawach Dziecka. Zgodnie z Konwencją dziecko jest podmiotem praw i wolności, a nie przedmiotem praw innych osób. Konwencja z uwagi na dobro dziecka nakłada na rodziców i wszystkie inne osoby, w tym również nauczycieli oraz organy władzy państwowej obowiązek kierowania się we wszelkich działaniach troską o najlepiej pojęty interes dziecka. Przewiduje również obowiązek państwa do zabezpieczenia zdrowotnych i wychowawczo - bytowych potrzeb dziecka. Prawa zawarte w Konwencji zebrane są w trzech kategoriach:

• Zapewnienia:

- prawo do posiadania, otrzymywania lub dostępu do pewnych dóbr i świadczeń np. imienia, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji, odpoczynku, zabawy, prawo do opieki nad sierotami i osobami niepełnosprawnymi,

• Ochrony:

- prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami np.: separacji od rodziców, zaangażowania w działania wojenne, handlowego i seksualnego wykorzystywania, fizycznej    i psychicznej przemocy wobec dziecka,

• Uczestnictwa:

- prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia. Wraz z rozwojem umiejętności dziecko powinno mieć rosnące możliwości brania udziału w życiu społecznym.

Ratyfikując Konwencję Polska zobowiązała się do podjęcia wszystkich odpowiednich środków ustawodawczych dla realizacji praw w niej uznanych. Podstawowym źródłem dla kształtowania przepisów prawa dotyczących ochrony dziecka i jego praw jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Konkretyzacja ogólnych postanowień Konstytucji dotyczących praw dziecka zawarta jest w wielu aktach ustawodawczych. Do najważniejszych należą: Kodeks Cywilny, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Kodeks Karny, Kodeks Pracy oraz Ustawa o Systemie Oświaty. Określone są w nich prawa dziecka do:

- równouprawnienia wszystkich dzieci niezależnie od narodowości, rasy, wyznania,

- wychowania w rodzinie,

- bezpłatnej nauki,

- opieki zdrowotnej,

- odpowiedniego zabezpieczenia warunków bytowych,

- korzystania z dóbr kultury.

Konstytucja nakłada na rodziców obowiązek wychowania dzieci na prawych i świadomych swych obowiązków obywateli.

Podsumowując, można powiedzieć, że prawa dziecka w Polsce są bardzo dobrze chronione przez prawo, w tym przez przyjęte dokumenty międzynarodowe.                  W niektórych sprawach, jak funkcjonowanie Rzecznika Praw Dziecka stanowimy wręcz wzór dla tych państw Unii, które takiej instytucji nie posiadają, np. Włochy. Gorzej jest natomiast z praktyką, zabezpieczeniem materialnym i uświadomieniem sobie przez instytucje państwowe oraz zwykłych ludzi istnienia tych praw oraz ich znaczenia. Nieprzestrzeganie praw dziecka w Polsce jest wynikiem funkcjonowania w naszej kulturze pewnego obyczaju: oczywistości przedmiotowego traktowania dzieci. Przejawia się to głównie w stosowaniu wobec dzieci różnych form przemocy, nadużywaniu władzy wobec dzieci, zaniedbywaniu obowiązków wobec dzieci. Stosowanie przemocy wyraża się w szerokiej gamie zachowań agresywnych i kar, jakie dorośli stosują wobec dzieci – od klapsa do skrajnej formy – maltretowania dziecka. Przykładem nadużywania władzy rodzicielskiej jest również zdominowanie dziecka przez bezwzględne podporządkowanie.  Stąd ważna rola edukacji dotyczącej praw dziecka.

Beata Fryśkowska

Justyna Munik